'Suni Zeka'ya Kulp Taktım!
(Steven Spielberg'in 'A.I.'/Yapay Zeka filmi üzerine)
Izledikten sonra oturup birseyler yazmadigima pismanim biraz, bircok seyi
flulasmis olarak hatirlayabiliyorum filmden. Bir yandan da araya bir mesafe
girmesi daha sukunetli degerlendirmeye yarayabilir, iyi tarafindan bakarsak.
Oncelikle, teknolojinin bazen sanata (bazen de yonetmenin keyfine?) hizmet
ettigi gorkemli bir hayal ve sinema mahsuluydu bence Y.Z. ve bir hayali
gorsellestirmedeki maharetlerine ne diyebilirim ki, (mesela:vay canina,
adamlar yapmislar abi? bunu, cogunluk, dedi sanirim..) Filmdeki (bol para,
dusgucu ve zihinsel emek yuttugu asikar) seyirlik gelecek tasvirleri,
Spielberg'i de gereginden fazla heyecanlandiran kismi gibi geldi bana, hatta
bir oglan cocugununkine benzer haylaz bir zaaf hali oldugunu dusunuyorum bu
bolumlere, bkz. Jurassic Park sabikasi!
Oysa, bence, ortada, hem degerli hem icgiciklayici, bir fikir var: organik
olmayan bir zekadan, daha da onemlisi bu zekanin hislenebilmesinden, sevgi
duyabilmesinden sozedebilir miyiz? Sozetmeye ve bunu hayal etmeye girisirsek
ne olur? Eger yola boyle cikilacaksa, organikzeka olan bizlerin nasil
hislendigi, hatta asik olup karasevdalandigi sorusu yanitlanmis olmali once
ki, ardindan gelen senaryo zincirleme kaza yapmasin. Bu sorgulamayi hic
yapmamislar demiyorum, ama bunu izleyiciyle paylasmayi cok da
onemsememisler, bu da filmi hafifletmis, yuzeyde tutmus. (Bunu yapabilecegi
tum kavsaklarda diger yolu secmis film; hani jigolo Joe'nun son sevgilisini,
kadinin 'insan' kocasi mi asigi mi ne, askindan! oldurmustu, neden oralarda
hic oyalanmadan yuruyup gitmis ki Steven S. ? Y.Z. aile filmi olmaktan
cikmasin diye mi?)
Ayrica, David (ve Darlene) kod adli bu hislenebilen 'mecha'lar ile
hislen(e)meyen onceki nesil 'mecha'larin uretim ve calisma ilkeleri uzerine
biz seyircilere elle tutulur bir yaklasim da sunulmamis. Tek istisna, filmin
en basindaki Prof. Hope'un calisma arkadaslari ve pazarin temsilcilerine
yaptigi sunum ve oradaki siyah bilimkadininin, Prof. Hope'a insan
sorumlulugu ve ahlaki uzerine sordugu itirazli soru. Hani, Asimov'un robot
yasalari vardi, 1.robot kendine zarar veremez, 2.robot insana zarar
veremez,3. insandan gelen emri yerine getirir,4.Eger 3, 2 ile celisiyorsa
uygulanamaz miydi?
(her neyse, yanlissa duzeltebilecek arkadaslar oldugunu bilmenin rahatligi
ile tikir tikir, denetlemeksizin yaziyorum) robotlu bir film yapip da robot
yasalarini (veya bunlardan sozetmeyi) gereksinmemek, bunlari ima bile
etmemek de tuhaf.
Bize sunulan tasvirde, uygarlik oyle bir noktada ki, enerji kaynagina
ihtiyac duymayan, tipatip insan gorunumunde, mantik yuruten, merak eden,
ogrenen, saplanti ve tutku sahibi olabilen mekanik robotlar uretebiliyor
insanlar (=tasarimcilar+muhendisler+programcilar...) Ama bu muhayyel tasarim
tanrilarinin, basyapitlari David'in (evin cocugunu taklit ederek veya
herhangi bir nedenle) mesela ispanak yemeye kalkisabilecegini gozardi
ettiklerine, inanmamiz bekleniyor. O yemek masasinda anne-babanin uyduruk
bir muhabbete dalip ispanak krizini gec farketmesi de; David'in, 'anne'sinin
sacindan bir tutami gizlice kesmeye calisirken elinde koca bir makasla
saldiri pozisyonunda yakalanip evhalkini ayaklandirmasinin ertesi gunu
havuzbasinda gozetimsiz birakilmasi ve simarik cocuklarla (yonetmen istiyor
diye) yasattirilan gerilim ve evden atilmasina yol acan refleks de...bence
cok zorlamaydi. Arkaplani olmayan, bana senaryoya bir adim attirabilmek icin
bulusturulmus cozumler gibi gelen boyle bir suru sikinti hatirliyorum filme
dair. Mesela simdi aklima bir tane daha geldi: David biricik olmadigini
anladi, huzun icerisinde gokdelenin kenarindan kendini bosluga birakti-evet,
icim paralandi, tutabilsem cocugu tutardim orada- belki de film bitti,
yonetmen icin ve bizim icin sarsici bir semifinal sahnesi; ama, alin bakalim
size bir yaratici yazim odevi: David'in daha okyanusun dibinde mavi periyi
gormesi ve ayrica gelecege saglam olarak kalmasi icin amfibikopterde kapali
kalmasi ve Jigolo Joe'nun da bu gelecek bolumde bir repligi olmayacagi icin
uygun bir bicimde safdisi edilmesi gerekiyor, ne yaparsiniz?
Yanit: J.Joe onu once cikarir, sonra kendisi enselendigi anda 'submerge'
dugmesine basarak tekrar, bu kez amfibikopterle suya sokar.
Sacma. Dahasi bundan hemen onceki bir sahnede de yine 'ee? Prof. Hope nereye
gitti?' demisiz. Ve, Prof. Hope demisken, kendi olen oglunun suretinde bir
robot cocuk yapiyor da, seri uretimle cogaltiyor da, kendi David'ine
imprinting protocol/etkilenme protokolu uygulamamis mi ki, bizim pinokyo
David'imiz onun David'ini tuzla buz ettiginde kili kipirdamiyor baba
profesorun? Olmaz demiyorum, olabilir, peki neden? iliskiler ve karakterler
uzerine ayrica gitmeyi luzumsuz mu gormus Steven Sp. bilemedim hakikaten.
Bu bir masal, deyip gecmeyi dusunemeyiz, cook eski cocuk masallarinin gayet
saglam olay orguleri yok mu? Pinokyo da, (cocukken cok sevemedigim bir
masaldi, beni biraz korkuturdu ama) guzel, sahici ve saglam bir masaldir.
Yapay Zeka kulplarimi kismen de olsa boylece orta yere boca ederek
huzurunuzdan ayrilmadan once, bari giderayak bir alintiya siginayim, bir
kitapta gecenlerde gorup 'Hah iste! o filmin derdi buydu...'demistim:
'Dusgucu, imgelem, ancak kendini gerceklik sanir, kendine gerceklik susu
verirse, gerceklik ile yarisabilir.'
Bianciotti
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder